Driekwart jaar publiceerden RTL Nieuws en Trouw gezamenlijk over de misstanden in de ontspoorde fraudejacht van de Belastingdienst. Ouders werden onterecht aangemerkt als fraudeur en kwamen in grote problemen. Een overzicht van de affaire die staatssecretaris Menno Snel ertoe bracht de eer aan zichzelf te houden.
In maart publiceert RTL Nieuws over de toeslagenaffaire, onder de titel: Boevenstreken van de Belastingdienst. Het gaat om de zaak rond een gastouderbureau in Eindhoven, waar bij zo’n 300 ouders toeslagen voor kinderopvang in 2014 zijn stopgezet. Daarna wordt over een reeks van jaren geld teruggevorderd en ouders komen in grote financiële problemen.
Die maand debatteert de Tweede Kamer met staatssecretaris Menno Snel (Financiën) over de affaire. De Nationale Ombudsman schreef in 2017 een vernietigend rapport, maar met aanbevelingen (zoals compensatie) was bijna niets gedaan. De Kamer dwingt af dat er een onderzoek komt naar vergelijkbare zaken en dat Snel en ambtenaren van de Belastingdienst met gedupeerde ouders gaan praten: “Waarom ik? waarom wij? Het was een jarenlange hel.”
Jacht op een klokkenluider
Dagblad Trouw schreef eerder over de zaak, en onthulde dat de Belastingdienst voor burgers ontlastende informatie achterhield in rechtszaken. Trouw en RTL Nieuws gaan samen optrekken, en onthullen in mei dat de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) onderzoek doet naar mogelijk etnisch profileren. Tegen de regels in heeft de Belastingdienst gegevens over tweede nationaliteit gebruikt in fraudeonderzoeken.
Eind mei blijkt dat de Belastingdienst nep-bewijs tegen het gastouderbureau in Eindhoven misbruikt had in een doorgeslagen fraudezaak, waarvan 300 ouders de dupe werden. In plaats van de zaak op te lossen, opende de Belastingdienst de jacht op een klokkenluider die op non-actief werd gezet. Snel wordt door de Kamer gedwongen tot eerherstel.
Schrijnende verhalen
In de zomer kraakt het parlement het 'machtsmisbruik' en 'onrechtmatig' optreden van de Belastingdienst. Snel stelt de commissie-Donner in, die een voorstel moet doen voor compensatie voor de 300 ouders. Het eerder beloofde onderzoek naar 170 andere zaken wordt dan pas in gang gezet. Snel houdt dan nog vol dat hij 'geen signalen' heeft, dat er meer mis is en zegt dat de Kamer moet wachten op de uitkomst van onderzoeken.
Trouw en RTL Nieuws onthullen vlak daarna dat waarschijnlijk nog eens duizenden ouders gedupeerd zijn.
Er komen steeds meer schrijnende verhalen van ouders in de publiciteit:
- Financiële problemen voor Fatma door dubieus onderzoek Belastingdienst
- 'Door terugvorderen kinderopvangtoeslag staat ons leven stil'
- Boete op boete: moeder Jolanda in diepe schulden door Belastingdienst
En van Ahmet, de ondernemer uit Eindhoven, die al jaren vecht voor eerherstel.
Ook zijn er verhalen van andere ondernemers, die ook slachtoffer werden van een doorgeschoten fraudejacht. Zoals Florien, die wil dat er gerechtigheid komt voor de ouders van wie het leven is stilgezet.
De SP opent een meldpunt, waar duizenden mensen zich melden.
"Verschrikkelijk, die onmacht van mensen"
Ouders vogelvrij
RTL Nieuws en Trouw blijven in het najaar publiceren over de ontspoorde fraudejacht. Zo blijkt dat topambtenaren medewerkers ruim baan gaven bij de onrechtmatige aanpak. En dat veel meer ouders letterlijk vogelvrij werden verklaard als hun toeslagen voor kinderopvang werd teruggevorderd. Ook zij werden aangemerkt als fraudeur: omdat hen opzet of grove schuld werd verweten, kregen ze geen betalingsregeling.
In de Tweede Kamer groeit irritatie over Menno Snel: over de trage afhandeling, over het gebrek aan informatie. Over het feit dat terugvorderingen en dwanginvorderingen en loonbeslagen doorliepen. Die worden uiteindelijk pas in november stopgezet.
'Ambtenaren aanpakken'
De problemen lijken zich op te stapelen voor Snel. Een klokkenluider meldt met naam en toenaam nog meer misstanden.
Uit documenten die de staatsecretaris na maanden wachten vrijgeeft aan Trouw en RTL Nieuws blijkt dat de Belastingdienst zelfs ouders aanpakte als ze wísten dat zij onschuldig waren.
De commissie-Donner pleit de 300 ouders vrij, en komt met een voorstel voor compensatie. Staatssecretaris Snel neemt dat voorstel over en biedt nogmaals excuses aan.
Een deel van de Kamer laat een notitie opstellen over de vraag of politiek verantwoordelijken of ambtenaren strafrechtelijk kunnen worden vervolgd.
Intern klinkt ook de roep om het aanpakken van ambtenaren die ver de schreef zijn gegaan. Snel wijst dat af en overleeft een emotioneel Kamerdebat over de affaire.
Zwartgelakte dossiers
Het gaat mis als in de weken erna de Belastingdienst andere gedupeerde ouders dossiers toestuurt die grotendeels zwartgelakt zijn. De ouders wilden weten waarom ook zij onterecht tot fraudeur bestempeld waren.
En het politieke krediet bij de voltallige oppositie verdampt, als Trouw en RTL Nieuws onthullen dat de Belastingdienst nog steeds tegen de wet in handelt bij de controle op toeslagen voor kinderopvang.
Snel komt tot de conclusie dat er nog te weinig politieke steun is en treedt woensdag 18 december af. In die week krijgt de eerste groep ouders compensatie. Duizenden anderen wachten nog op duidelijkheid.
